Geschiedenis van Peru

Deel III: De Spaanse verovering

Pizarro’s zoektocht naar goud en schatten
In 1528 kwamen Fransisco Pizarro en zijn broers eindelijk in contact met de afgelegen buitenpost van de Incas aan de Peruaanse kust, na een heel stuk zuidelijk te hebben gevaren langs de Pacifische kust vanaf Panama. Pizarro en mede-ontdekkingsreizigers hoopten een met goud ingelegd rijk te vinden, zoals het rijk dat Cortés in Mexico had veroverd. De verovering van Cortés was succesvol en zijn goudbuit inspireerde vele veroveraars na hem om in zijn voetsporen te treden om het volgende grootste Amerikaanse rijk te ontdekken en er rijkdom te vinden.

Burgeroorlog in het Inca rijk
Toen Pizarro en z’n metgezellen verder reisden langs de west kust van Zuid-Amerika hoorden zij verhalen van de lokale bevolking over een groot en machtig rijk verder landinwaarts naar het zuiden. Toen ze eindelijk bij dit befaamde rijk aankwamen, stuitten ze op een situatie van chaos, dood en burgeroorlog. De pokken waren in het zuiden vanuit Panama toegeslagen in het Incarijk, nog lang voordat de Europeanen nog maar gehoord hadden over wat er in het zuiden te vinden was. Tussen 1524 en 1526 teisterde de ziekte Tahuantinsuyo, en zowel de adel als het normale volk bezweken aan de ziekte. Één van de slachtoffers was Huayna Capac, de leider van de Incas in die tijd, zijn erfgenaam en het grootste deel van de koninklijke familie.

Zonder duidelijk aangewezen opvolger voor de leider van het Inca rijk, brak er chaos uit en uiteindelijk leidde dit tot een burgeroorlog tussen de twee broers. Huáscar was technisch gezien de volgende erfgenaam van zijn vader Huayna Capac, maar hij was erg verwend, had z’n hele leven in de hoofdstad Cusco gewoond en wist daardoor weinig van de praktische aspecten van oorlog voeren en leiderschap. Zijn half-broer Atahualpa groeide op te midden van gevechten en Inca oorlogen om Ecuador te veroveren. Hij was officieel gezien niet de rechtmatige opvolger maar had wel de nodige ervaring, lef en de steun van het leger om het op te nemen tegen zijn broer Huáscar.


De verovering van het Inca rijk
Gezien deze achtergrond is het niet vreemd dat één van de machtigste rijken ter wereld, en zeker het grootste en krachtigste rijk in de 16e eeuw, effectief omver werd geworpen door een kleine groep burgers uit Extremadura in Spanje. In vergelijking met Europa in deze tijd, was het Inca Rijk superieur op vele gebieden.

Europa bestond in de 16e eeuw uit een aantal kleine staten en landen die allemaal de strijd met elkaar aangingen. Het Inca Rijk was in deze tijd een enorm verenigd rijk waar er een soort van vrede heerste gelijk aan het Pax Romana in de veroverde landen. Op het gebied van sociale organisatie liepen de Incas ver voor en de Europeanen waren onder de indruk van de openbare sanitaire voorzieningen, de schoonheid en de organisatie van de Inca steden. De steden in Europa waren immers vies, druk en geteisterd door ziekten.

Misvattingen over de Spaanse verovering
Zelfs de wapenuitrusting die door het leger van de Incas gebruikt werd was een bewijs van hun ambacht en kennis. Het vooroordeel van de Europeanen dat de Incas een “oude” beschaving zouden zijn, wordt hiermee op de proef gesteld. (Veel mensen maken de fout om de Inca beschaving van de 15e eeuw te beschrijven als een ‘oude’ beschaving terwijl niemand de beschavingen in Europa uit deze tijd als oud omschrijft). De Incas maakten een lichtgewicht, duurzaam en sterk wapenuitrusting van textiel, een materiaal en kunstvorm dat op zo veel manieren essentieel is geweest voor de Inca cultuur. Toen Pizarro en zijn kleine leger arriveerden, kwamen ze erachter dat de Inca uitrusting veel beter was dan de zware en metalen Europese wapenuitrusting. Er is zelfs bewijs dat sommige Spaanse soldaten de uitrustingen van de gevangengenomen Incas gebruikten in plaats van hun eigen wapenuitrusting.

Een veelvoorkomende misvatting dat hun superieure technologie de Spanjaarden heeft geholpen te winnen is op vele punten juist, doch op vele andere ook onjuist. Geweren waren essentieel in het overwinnen van Tahuantinsuyo, maar dit kwam niet doordat de wapens effectiever waren in het doden van mensen. In werkelijkheid waren de Spaanse musketten ten tijde van de verovering op de Incas erg inefficiënt en onnauwkeurig. Een Inca boogschutter kon gemakkelijk en veel preciezer een vijand neerschieten vanaf grote afstand dan een Spaanse schutter. Het voordeel van de Spanjaarden wat betreft hun wapen technologie was het verrassingselement.

De Incas hadden nog nooit zoiets als buskruit en explosies gezien, en ook de geluiden en de geuren die de geweren en explosies veroorzaakten, brachten chaos en ravage teweeg in het leger van de Incas. Naast het feit dat de Spanjaarden wapens gebruikten, kwamen ze ook te paard; dit waren twee angstaanjagende nieuwe concepten die de Incas nog nooit hadden gezien en niet konden begrijpen. In Amerika was het grootste gedomesticeerde dier de lama, die niet sterk genoeg is om op te kunnen rijden. Lamas kunnen alleen worden gebruikt als lastdier en voor hun wol. Het concept van een mens die een dier berijdt was nog nooit gezien in Amerika toen de Spanjaarden te paard in de aanval gingen.

De strijd van Cajamarca
De Spanjaarden maakten gebruik van deze combinatie van beangstigende nieuwe technieken om zo Atahualpa en zijn leger te verrassen op 16 november 1523, toen zij feest aan vieren waren in Cajamarca. Tijdens de slag om Cajamarca creëerden de Spanjaarden chaos in het Inca leger en zij namen Atahualpa gevangen, een actie die de rest van het leger machteloos maakte. Hoe was het mogelijk dat de Spanjaarden iemand gevangen namen die als god werd beschouwd? Het Inca leger viel uit elkaar en vele Incas werden gedood door de Spanjaarden met hun ‘superieure technieken’, in een poging te ontsnappen.

De verovering van Atahualpa
Door Atahualpa gevangen te nemen, wilden Pizarro en zijn metgezellen de leider van het Incarijk uitschakelen en bovendien hun voordeel doen uit een gruwelijke situatie. Ze wisten, door de ervaring van hun landgenoten in Mexico, dat het uitschakelen van de leider van het rijk tot een makkelijke verovering had geleid en vervolgens tot de val van de rest van het land. Ze hielden Atahualpa als gijzelaar gevangen en eisten een kamer vol met goud in ruil voor zijn vrijlating. Na het ontvangen van het goud zochten de Spanjaarden een excuus om Atahualpa toch te kunnen doden. Ze veroordeelden hem voor de moord op z’n halfbroer Huáscar tijdens de burgeroorlog. Zoals te verwachten was, bevonden ze hem schuldig en ze executeerden hem doormiddel van wurging. Nu de leider van de Incas uit de weg was geruimd, ging Pizarro op weg naar de Inca hoofdstad: Cusco.

De val van Cusco
In Cusco vonden Pizarro en z’n broers de rest van het goud waar ze naar op zoek waren. Het eerste dat ze deden, was het goud van de muren van de tempels te strippen. Cusco was letterlijk de gouden stad waar de Spanjaarden van hadden gedroomd. Na het in beslag nemen van Cusco maakten Pizarro en z’n broers er hun eigen Spaanse kolonie van. Na meerdere bloederige opstanden hadden de Spanjaarden Cusco opnieuw gesticht als hoofdstad van hun kolonie op 23 maart 1534. Hedendaags Peru begon vorm te krijgen en de geschiedenis van de Andes werd volledig herschreven.